Pojęcie zastawu
Zastaw – jest to ustanowienie zastawu na ruchomości lub prawach majątkowych w celu zabezpieczenia wykonania istniejącego lub przyszłego zobowiązania pieniężnego, gdy przedmiot zastawu zostaje przekazany wierzycielowi, osobie trzeciej lub pozostawiony zastawcy. Przedmiot zastawu pozostawiony zastawcy może zostać zamknięty, opieczętowany lub oznaczony znakami wskazującymi na jego obciążenie zastawem.
Na podstawie zastawu wierzyciel (zastawnik) ma prawo, w przypadku niewykonania przez dłużnika zobowiązania zabezpieczonego zastawem, zaspokoić swoje roszczenie z wartości zastawionego przedmiotu przed innymi wierzycielami. Zastawem może być zabezpieczone wykonanie każdego zobowiązania pieniężnego. Zastaw jest zobowiązaniem akcesoryjnym wobec zobowiązania głównego. Prawa zastawnika wynikają z jego praw jako wierzyciela, a ich realizacja zależy od losu zobowiązania zabezpieczonego zastawem. Jeżeli umowa lub ustawa nie stanowi inaczej, zastaw zabezpiecza roszczenie w takiej wysokości, w jakiej istnieje ono w chwili jego zaspokojenia, obejmując odsetki, kary umowne, straty spowodowane opóźnieniem wykonania zobowiązania, a także niezbędne koszty egzekucji, które są pokrywane w pierwszej kolejności.
Przedmiotem zastawu mogą być ruchomości i prawa majątkowe. Przedmiotem zastawu nie mogą być rzeczy, które zgodnie z obowiązującymi przepisami (w Republice Litewskiej) są wyłączone spod egzekucji, a także ruchomości zastawione wraz z nieruchomością. Jeżeli przepisy prawa lub umowa nie stanowią inaczej, zastaw rzeczy obejmuje jej przynależności oraz nieodłączone pożytki. Przedmiotem zastawu mogą być również rzeczy, które staną się własnością zastawcy w przyszłości. Egzekucja z takich rzeczy może być skierowana dopiero po nabyciu ich przez zastawcę na własność. Zastawienie rzeczy stanowiącej współwłasność jest dopuszczalne jedynie za pisemną zgodą wszystkich współwłaścicieli.
Rodzaje przedmiotów zastawu i wymagania dotyczące ich ochrony
Przedmiotem zastawu mogą być prawa do gruntu, lasu, innych rzeczy, tj. prawo użytkowania, prawo najmu i inne prawa majątkowe, z wyjątkiem praw związanych z osobą właściciela przedmiotu zastawu, a także praw, których przeniesienie jest zabronione przez przepisy prawa lub umowę (w Republice Litewskiej). W przypadkach przewidzianych w ustawach, przedmiotem zastawu mogą być także prawa majątkowe, które zastawca nabędzie w przyszłości.
Zastawca, który ustanowił zastaw na będących w obrocie zapasach towarów (towary, surowce, półprodukty, gotowe produkty), ma prawo zmieniać skład i formę zastawionych zapasów pod warunkiem, że ich łączna wartość nie ulegnie zmniejszeniu. W przypadku sprzedaży zastawionych towarów w ramach działalności określonej w dokumentach założycielskich zastawcy, zastaw na tych towarach wygasa, a nowo nabyte zapasy stają się przedmiotem zastawu z chwilą ich nabycia przez zastawcę na własność.
Prawo zastawu powstaje z chwilą zawarcia umowy zastawu, gdy zastawiony przedmiot zostaje przekazany wierzycielowi. Jeżeli zastawiony przedmiot pozostaje u zastawcy lub zostaje przekazany osobie trzeciej, prawo zastawu powstaje z chwilą jego wpisu do rejestru hipoteki.
Osoba, której przekazano zastawiony przedmiot, jest zobowiązana do jego należytego przechowywania. Odpowiada ona za jego zachowanie, chyba że udowodni, że przedmiot został utracony lub uszkodzony nie z jej winy. Osoba ta nie ma prawa korzystać z zastawionego przedmiotu, chyba że ustawa lub umowa stanowi inaczej.
Prawo zastawu wygasa:
- Z chwilą wygaśnięcia zobowiązania zabezpieczonego zastawem;
- W przypadku utraty zastawionego przedmiotu;
- Gdy zastawnik nabywa własność zastawionego przedmiotu lub gdy zastawione prawa przechodzą na zastawnika;
- Po upływie terminu ważności prawa będącego przedmiotem zastawu;
- Gdy wierzyciel nie może zaspokoić swojego roszczenia z przedmiotu zastawu z powodu upływu terminu przedawnienia;
- Na mocy porozumienia stron lub w przypadku zrzeczenia się zastawu przez wierzyciela.
W przypadku przymusowej sprzedaży zastawionego mienia na żądanie wierzyciela, któremu mienie zostało zastawione, wszystkie obciążenia zastawem tego mienia zostają zniesione.