Procedura przyjęcia spadku i potwierdzenie prawa do dziedziczenia na Litwie
Dziedziczenie to przejście majątkowych praw, obowiązków oraz niektórych osobistych praw niemajątkowych zmarłego na jego spadkobierców ustawowych lub testamentowych. Jest to uniwersalne następstwo prawne.
Aby nabyć spadek, spadkobierca musi go przyjąć. Nie dopuszcza się przyjęcia spadku częściowo, warunkowo lub z zastrzeżeniami. Spadek można przyjąć przez faktyczne objęcie go w posiadanie albo przez zgłoszenie się do litewskiego notariusza w celu jego przyjęcia lub sporządzenia inwentarza spadkowego. Termin na przyjęcie spadku wynosi trzy miesiące od chwili jego otwarcia. Spadkobiercy chcący zarejestrować spadek w litewskim rejestrze publicznym muszą udowodnić swoje prawo własności. Służy do tego świadectwo dziedziczenia – oficjalny dokument wydawany przez notariusza, który potwierdza prawo spadkobiercy do dziedziczenia.
Kwestionowanie legalności przyjęcia spadku na Litwie
Zdarzają się sytuacje, w których spadek przyjął ktoś nieuprawniony lub część spadkobierców nie wiedziała o przyjęciu spadku i z tego powodu chce zakwestionować prawa innych. Osoba ubiegająca się o spadek ma prawo zakwestionować legalność przyjęcia spadku oraz ważność świadectwa dziedziczenia wydanego innym spadkobiercom. Pozwanym w takiej sprawie jest osoba, która przyjęła spadek. W Litwie termin przedawnienia na wniesienie pozwu wynosi jeden rok i liczony jest od dnia otwarcia spadku lub od momentu, w którym osoba składająca pozew dowiedziała się lub powinna się dowiedzieć, że spadek został przyjęty przez kogoś innego.
Po rozpatrzeniu sprawy sąd może:
- Uznanie osoby za spadkobiercę. Jeśli powództwo złożył spadkobierca mający prawo do dziedziczenia, uważa się, że przyjął on spadek – ponieważ wnosząc powództwo jednocześnie wyraził wolę jego przyjęcia. Spadek uznaje się za otwarty od momentu jego powstania (zgodnie z litewskim Kodeksem cywilnym jest to chwila śmierci spadkodawcy, a jeśli został on uznany za zmarłego – dzień uprawomocnienia się orzeczenia sądu lub data śmierci wskazana w tym orzeczeniu). Spadkobiercy przysługuje całe mienie należące do spadkodawcy w chwili otwarcia spadku oraz jego przyrost (dochody, pożytki). Należy również pamiętać, że z masy spadkowej należy pokryć konieczne wydatki poniesione na utrzymanie majątku do czasu przyjęcia spadku przez spadkobiercę.
Warto zaznaczyć, że istnieją przypadki, gdy samo wniesienie powództwa nie jest traktowane jako przyjęcie spadku – dotyczy to sytuacji, w których powód działa w interesie innych osób i sam nie ubiega się o dziedziczenie.
- Nieuznanie osoby za spadkobiercę. Jeśli sąd wyda prawomocne orzeczenie o nieuznaniu osoby ubiegającej się o spadek za spadkobiercę, uznaje się, że nie przyjęła ona spadku. Jeśli wcześniej faktycznie objęła spadek, złożyła wniosek do notariusza lub wystąpiła o sporządzenie inwentarza, takie przyjęcie zostaje uznane za nieważne, a osoba ta musi zwrócić cały uzyskany majątek prawowitym spadkobiercom. Taki spadkobierca może być w dobrej lub złej wierze. Spadkobierca w złej wierze to osoba, która wiedziała lub mogła wiedzieć, że nie ma prawa do dziedziczenia, a mimo to przyjęła spadek. Taka osoba musi nie tylko zwrócić spadek i uzyskane z niego dochody, ale także zapłacić odsetki za korzystanie z majątku. Z kolei uczciwy spadkobierca, który nie wiedział i nie mógł wiedzieć, że nie ma prawa do dziedziczenia, jest zobowiązany do zwrotu dochodów ze spadku i zapłaty odsetek dopiero od chwili, gdy dowiedział się o braku prawa do dziedziczenia. Ma on również prawo do zwrotu koniecznych kosztów poniesionych na utrzymanie spadku.
Inni spadkobiercy, którzy mają prawo dziedziczyć zamiast osoby nieuprawnionej, mogą przyjąć spadek w ciągu trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu. Dla nich spadek uznaje się za otwarty w momencie śmierci spadkodawcy.