Warunki i ograniczenia korzystania z cudzej rzeczy
Uzufrukt to prawo nadane na czas życia osoby lub na określony termin, który nie może przekraczać długości życia tej osoby, umożliwiające (uzufruktuariuszowi) korzystanie z cudzej rzeczy oraz czerpanie z niej pożytków, produkcji i dochodów.
Uzufrukt może być ustanowiony na rzecz jednej lub kilku osób (łącznie lub z określeniem udziałów). Przedmiotem uzufruktu może być każda rzecz niespożywalna, ruchoma lub nieruchoma, będąca przedmiotem prawa własności.
Uzufruktuariusz ma prawo używać rzeczy zgodnie z określonymi zasadami, a jeśli nie zostały one określone – jak dbały właściciel zgodnie z przeznaczeniem rzeczy. Pożytki, produkty i dochody uzyskane z korzystania z przedmiotu uzufruktu należą do uzufruktuariusza.
Uzufruktuariusz nie ma prawa przekształcać lub w inny sposób istotnie zmieniać przedmiotu uzufruktu bez zgody właściciela rzeczy lub – w przypadkach przewidzianych ustawą w Republice Litewskiej – bez orzeczenia sądu. Uzufruktuariusz jest zobowiązany do utrzymania i naprawy przedmiotu uzufruktu w zakresie niezbędnym do zachowania jego normalnego stanu. W przypadku uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy, potrzeby dokonania wyjątkowych napraw lub ochrony przed nieprzewidzianym niebezpieczeństwem, albo jeśli osoby trzecie zgłoszą roszczenia do tej rzeczy – uzufruktuariusz musi niezwłocznie powiadomić właściciela.
Uzufruktuariusz odpowiada za pogorszenie stanu rzeczy wynikające z niewłaściwego korzystania z uzufruktu. Jeśli nie wypełnia istotnych obowiązków wynikających z uzufruktu, sąd w Republice Litewskiej może – na wniosek właściciela – wyznaczyć administratora przedmiotu uzufruktu.
Uzufrukt wygasa w przypadkach:
- Zrzeczenia się;
- Śmierci uzufruktuariusza, likwidacji osoby prawnej będącej uzufruktuariuszem lub po upływie 30 lat od ustanowienia uzufruktu dla osoby prawnej;
- Upływu terminu lub wystąpienia określonego warunku rozwiązującego;
- Nabycia własności rzeczy przez uzufruktuariusza;
- Zniszczenia przedmiotu uzufruktu;
- Pogorszenia stanu rzeczy;
- Upływu terminu przedawnienia;
- Uchylenia uzufruktu wyrokiem sądu.
Po wygaśnięciu uzufruktu, uzufruktuariusz jest zobowiązany zwrócić właścicielowi rzecz w stanie, w jakim ją otrzymał, uwzględniając normalne zużycie, o ile nie uzgodniono inaczej przy ustanowieniu uzufruktu. Uzufruktuariusz ma prawo zatrzymać ulepszenia, jeśli można je oddzielić i nie spowodują szkody. W przeciwnym razie może żądać zwrotu kosztów ulepszeń – ale nie więcej niż wartość, o którą zwiększyła się rzecz – wyłącznie za zgodą właściciela.