Pojęcie prawa powierniczego
Prawo powiernicze do mienia – to prawo powiernika do zarządzania, korzystania i dysponowania przekazanym mieniem zgodnie z ustalonymi przez powierzającego zasadami i warunkami.
Na mocy umowy powierzenia mienia jedna strona (powierzający) przekazuje drugiej stronie (powiernikowi) swoje mienie na czas określony, a druga strona zobowiązuje się zarządzać nim, korzystać z niego i nim dysponować w interesie powierzającego lub wskazanej przez niego osoby (beneficjenta). Prawo to może być ustanawiane w celach osobistych, dla prywatnego lub publicznego pożytku. Przekazanie mienia na podstawie prawa powierniczego nie zmienia prawa własności – właścicielem pozostaje powierzający.
Podstawą powstania prawa powierniczego w Republice Litewskiej może być: ustawa, akt administracyjny, umowa, testament, orzeczenie sądu.
Państwowe i samorządowe przedsiębiorstwa, instytucje, organizacje w Republice Litewskiej zarządzają mieniem państwowym lub samorządowym zgodnie ze swoimi statutami oraz odpowiednimi aktami prawnymi, nie naruszając praw i interesów innych osób. Inne osoby fizyczne i prawne zarządzają mieniem na podstawie umowy, testamentu, wyroku sądu lub przepisów ustawowych.
Przedmiotem prawa powierniczego mogą być rzeczy ruchome, nieruchomości, papiery wartościowe lub inne aktywa. Mienie państwowe lub samorządowe w Republice Litewskiej, którym zarządzają podmioty sektora publicznego, nie może być dalej przekazywane na podstawie prawa powierniczego, chyba że jednostka jest likwidowana lub reorganizowana, lub gdy tak stanowią przepisy prawa.
Kluczowe warunki umowy powierzenia mienia
Umowa powierzenia mienia w Republice Litewskiej musi zawierać:
- Opis przekazywanego mienia;
- Dane powierzającego, powiernika, a jeśli umowa jest zawarta na rzecz osoby trzeciej – również beneficjenta;
- Wynagrodzenie dla powiernika i sposób jego wypłaty (jeśli jest ustalone);
- Okres obowiązywania umowy.
Umowa nie może być zawarta na okres dłuższy niż 20 lat, chyba że przepisy stanowią inaczej. Po upływie terminu, jeśli żadna ze stron nie zgłosi chęci zakończenia umowy, uznaje się ją za przedłużoną na taki sam okres i na tych samych warunkach.
Umowa musi być zawarta na piśmie. Jeśli dotyczy nieruchomości – musi mieć formę aktu notarialnego i być zarejestrowana w odpowiednim rejestrze publicznym. Brak wymaganej formy czyni umowę nieważną.
Powiernik, który nie dbał należycie o przekazany mu majątek oraz o interesy powierzającego i beneficjenta, jest zobowiązany do naprawienia szkód wyrządzonych beneficjentowi lub powierzającemu z tytułu utraty lub uszkodzenia majątku oraz do pokrycia utraconych korzyści. Powiernik jest zwolniony z obowiązku naprawienia szkody, jeżeli udowodni, że szkoda powstała na skutek działania siły wyższej albo działań powierzającego lub beneficjenta. Jeżeli powiernik zawrze umowę przekraczając przyznane mu uprawnienia lub naruszając ograniczenia określone w umowie, ponosi odpowiedzialność za taką umowę osobiście. Długi wynikające ze zobowiązań powstałych w związku z zarządzaniem, używaniem lub rozporządzaniem majątkiem powierniczym są pokrywane z powierzonego majątku. Jeżeli majątku tego nie wystarcza, egzekucja prowadzona jest z majątku powiernika, a jeżeli i ten jest niewystarczający – z innego majątku powierzającego.
Umowa powierzenia mienia wygasa:
- Gdy umrze lub zostanie zlikwidowany beneficjent (chyba że umowa stanowi inaczej);
- Gdy beneficjent zrzeknie się przysługujących mu praw;
- Gdy powiernik umrze, zostanie ubezwłasnowolniony lub zlikwidowany;
- Gdy wobec powierzającego zostanie wszczęte postępowanie upadłościowe;
- Gdy powiernik nie jest w stanie dalej wykonywać umowy;
- Gdy powiernik odstąpi od umowy z innych przyczyn i wypłaci powiernikowi odszkodowanie określone w umowie oraz niezbędne koszty poniesione w związku z rozwiązaniem umowy.
O wypowiedzeniu należy powiadomić drugą stronę z sześciomiesięcznym wyprzedzeniem, o ile umowa nie stanowi inaczej. Po zakończeniu umowy powiernik jest zobowiązany zwrócić mienie powierzającemu.