Pojęcie i zasady stosowania restytucji
Restytucja to całkowite lub częściowe przywrócenie majątkowego stanu stron nieważnej czynności prawnej do stanu istniejącego przed jej zawarciem. W Republice Litewskiej restytucję stosuje się w następujących przypadkach:
- gdy osoba zobowiązana jest do zwrotu mienia, które uzyskała niezgodnie z prawem,
- lub otrzymała je przez pomyłkę,
- lub gdy umowa, na podstawie której uzyskano mienie, została uznana za nieważną od samego początku (ab initio),
- albo gdy zobowiązania nie można spełnić z powodu działania siły wyższej.
W wyjątkowych przypadkach sąd na Litwie może zmienić sposób zastosowania restytucji lub całkowicie z niej zrezygnować, jeżeli jej zastosowanie nieuzasadnienie i nieuczciwie pogorszyłoby sytuację jednej ze stron, a drugiej przyniosłoby niezasłużoną korzyść.
Restytucja w naturze
Restytucja jest dokonywana w naturze, chyba że jest to niemożliwe lub powodowałoby poważne trudności dla stron. W takim przypadku restytucja następuje poprzez zapłatę równowartości pieniężnej. Gdy mienie zostało zniszczone wskutek działania siły wyższej, restytucji się nie stosuje. Dłużnik ma jednak obowiązek przekazać wierzycielowi roszczenie o odszkodowanie za utracone mienie lub wypłaconą mu już rekompensatę.
Jeżeli dłużnik działał w złej wierze lub restytucja jest stosowana z jego winy, zobowiązany jest zwrócić wartość mienia – chyba że udowodni, iż mienie uległoby zniszczeniu również w rękach wierzyciela.
Obowiązek kompensaty za częściowe zniszczenie lub utratę wartości
Jeżeli mienie zostało częściowo zniszczone lub w inny sposób straciło na wartości, dłużnik zobowiązany jest zapłacić wierzycielowi równowartość pieniężną zniszczonej części lub wyrównać utratę wartości – chyba że wynika ona z normalnego zużycia. Dochody i pożytki uzyskane z mienia należą do osoby zobowiązanej do jego zwrotu. Wszystkie koszty związane z ich uzyskaniem ponosi ta osoba. Jednak w przypadku działania w złej wierze lub gdy restytucja jest stosowana z winy tej osoby, zobowiązana jest ona do zwrotu uzyskanych pożytków i dochodów, jak również do wypłaty wierzycielowi rekompensaty za inne korzyści uzyskane z mienia.
Wierzyciel ma z kolei obowiązek zwrócić osobie zobowiązanej niezbędne koszty poniesione na uzyskanie tych pożytków i dochodów.
Podsumowanie
W Republice Litewskiej uczciwe osoby trzecie, które nabyły własność mienia objętego restytucją w ramach odpłatnej transakcji, mogą powoływać się na tę transakcję wobec osoby domagającej się restytucji. Osoby trzecie działające w dobrej wierze, które nabyły mienie nieodpłatnie, nie mogą powoływać się na taką transakcję, jeżeli osoba żądająca restytucji nie przegapiła terminu przedawnienia.
Inne działania podjęte na korzyść uczciwego nabywcy mogą również zostać użyte jako obrona wobec osoby żądającej restytucji.