Warunki nieodpłatnego korzystania z mienia
Użyczenie (nieodpłatne korzystanie z rzeczy) – to prawo przekazane przez użyczającego (właściciela lub osobę upoważnioną) użyczającemu na czas określony do nieodpłatnego władania i korzystania z mienia. Na podstawie umowy użyczenia jedna strona (użyczający) przekazuje drugiej stronie (biorącemu w użyczenie) rzecz niezużywalną do czasowego, nieodpłatnego władania i użytkowania, a biorący w użyczenie zobowiązuje się zwrócić ją w stanie, w jakim została przekazana, z uwzględnieniem normalnego zużycia lub stanu określonego w umowie.
Umowa użyczenia jest umową nieodpłatną, ponieważ nie przewiduje żadnego wynagrodzenia. Prawo do nieodpłatnego przekazania rzeczy innemu ma jedynie właściciel tej rzeczy albo inna osoba upoważniona na podstawie przepisów prawa lub przez właściciela. Niewykonanie obietnicy przekazania rzeczy w użyczenie bez wystarczającego uzasadnienia daje biorącemu w użyczenie prawo do zwrotu kosztów poniesionych w związku z przygotowaniem do odbioru rzeczy.
Użyczający ma obowiązek przekazać rzecz w stanie odpowiadającym warunkom umowy i jej przeznaczeniu. Rzecz jest przekazywana razem z wyposażeniem i dokumentacją (instrukcją obsługi, dowodem technicznym itp.), o ile umowa nie stanowi inaczej. Jeśli dokumentacja lub wyposażenie nie zostaną przekazane, a bez nich korzystanie z rzeczy zgodnie z przeznaczeniem staje się niemożliwe lub bezcelowe, biorący w użyczenie ma prawo żądać ich wydania lub rozwiązać umowę i żądać odszkodowania.
Odpowiedzialność użyczającego
Użyczający ponosi odpowiedzialność za wady rzeczy oddanej do nieodpłatnego użytkowania, które zataił umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa przy zawieraniu umowy, oraz za szkody spowodowane przez te wady. Biorący w użyczenie, który stwierdzi wady nieujawnione przy odbiorze rzeczy, może według swojego wyboru zażądać usunięcia wad na koszt użyczającego, zwrotu kosztów ich usunięcia, rozwiązania umowy i zwrotu poniesionych bezpośrednich strat. Jeśli użyczający zostanie poinformowany o takich żądaniach, ma prawo niezwłocznie wymienić wadliwy przedmiot na taki sam, ale w dobrym stanie. Użyczający nie odpowiada za wady ujawnione przy zawieraniu umowy, ani za te, które były znane biorącemu przed zawarciem umowy lub które powinien był zauważyć przy odbiorze, oględzinach lub testowaniu rzeczy.
Odpowiedzialność biorącego w użyczenie
Biorący w użyczenie ma obowiązek utrzymywać i chronić rzecz przekazaną mu na podstawie umowy, wykonywać bieżące i kapitalne naprawy oraz pokrywać wszelkie koszty jej utrzymania, chyba że umowa stanowi inaczej. Ma on również obowiązek korzystać z rzeczy wyłącznie zgodnie z przeznaczeniem określonym w umowie. Bez uprzedniej pisemnej zgody użyczającego, nie ma prawa przekazywać rzeczy osobom trzecim do użytkowania. W Republice Litewskiej ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy ponosi biorący w użyczenie, jeśli rzecz została użyta niezgodnie z jej przeznaczeniem, została przekazana osobie trzeciej bez pisemnej zgody użyczającego, rzecz uległa zniszczeniu po zakończeniu terminu obowiązywania umowy albo gdy możliwe było jej uratowanie przy użyciu własnego majątku, ale biorący tego nie uczynił. Jeśli w celu ochrony rzeczy biorący w użyczenie poświęcił lub pozwolił na zniszczenie własnej rzeczy, ma prawo żądać od użyczającego zwrotu niezbędnych i pilnych wydatków poniesionych na ratowanie przekazanego przedmiotu. Biorący nie ponosi odpowiedzialności za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, jeżeli miało to miejsce podczas prawidłowego użytkowania zgodnie z umową.
Użyczający może żądać wcześniejszego rozwiązania umowy, jeżeli biorący w użyczenie:
- Korzysta z rzeczy niezgodnie z jej przeznaczeniem;
- Nie dba o rzecz lub nie utrzymuje jej w należytym stanie;
- Poważnie pogarsza jej stan;
- Przekazuje ją osobie trzeciej bez zgody użyczającego;
- Albo jeśli z powodu nieprzewidzianych i nadzwyczajnych okoliczności rzecz staje się pilnie i nieodzownie potrzebna samemu użyczającemu.
Biorący w użyczenie może żądać wcześniejszego rozwiązania umowy, jeżeli:
- Zostaną ujawnione wady, które uniemożliwiają normalne korzystanie z rzeczy, a nie były mu znane i nie mógł ich przewidzieć przy zawarciu umowy;
- Rzecz, z przyczyn niezależnych od biorącego, staje się niezdatna do użycia zgodnie z przeznaczeniem;
- Użyczający przy zawarciu umowy nie poinformował o prawach osób trzecich do rzeczy;
- Nie przekazał dokumentów lub wyposażenia przedmiotu.