Pojęcie zadatku
Zadatek – to kwota pieniężna, którą jedna ze stron umowy, z własnych środków przeznaczonych na wykonanie tej umowy, przekazuje drugiej stronie w celu potwierdzenia zawarcia umowy i zabezpieczenia jej wykonania.
W Republice Litewskiej zadatek nie może służyć jako zabezpieczenie umowy przedwstępnej ani umowy, która zgodnie z przepisami prawa wymaga formy notarialnej.
Umowa o zadatek, niezależnie od jego wysokości, musi mieć formę pisemną. Brak formy pisemnej powoduje nieważność umowy o zadatek.
Jeśli odpowiedzialność za niewykonanie umowy ponosi strona, która zadatek dała, zadatek pozostaje u drugiej strony. Jeśli natomiast odpowiedzialność za niewykonanie umowy ponosi strona, która zadatek otrzymała, musi ona zapłacić drugiej stronie podwójną wartość zadatku. Dodatkowo, strona odpowiedzialna za niewykonanie umowy ma obowiązek naprawienia szkody, w tym zwrotu zadatku, o ile umowa nie stanowi inaczej.
Zadatek w litewskim prawie cywilnym pełni trzy funkcje:
- Płatniczą – zadatek przekazywany jest na poczet przyszłych płatności wynikających z umowy i zaliczany jest na poczet całkowitej kwoty do zapłaty, jeśli umowa zostanie wykonana zgodnie z jej warunkami.
- Dowodową – zadatek służy jako dowód zawarcia umowy. Funkcja ta ma charakter akcesoryjny – brak głównego zobowiązania oznacza brak możliwości istnienia samego zadatku.
- Zabezpieczającą – zadatek stanowi formę zabezpieczenia wykonania umowy. Strony rozumieją, że jeśli umowa nie zostanie wykonana z winy dającego zadatek, kwota ta przepada na rzecz drugiej strony; jeśli odpowiedzialna jest strona, która zadatek otrzymała, musi ona wypłacić drugiej stronie podwójną wartość zadatku. To mechanizm dyscyplinujący strony i motywujący do należytego wykonania zobowiązań umownych.
Umowa o zadatek istnieje tylko wtedy, gdy w chwili jej zawarcia obecne są wszystkie trzy powyższe elementy. W przeciwnym wypadku, przekazana kwota nie może być uznana za zadatek.