Zakończenie małżeństwa na Litwie

Małżeństwo kończy się:

1. Z przyczyn obiektywnych i niezależnych od woli małżonków:
   a) w przypadku śmierci jednego z małżonków.
2. Z przyczyn subiektywnych – rozwiązanie małżeństwa z woli małżonków:
   a) za obopólną zgodą;
   b) na wniosek jednego z małżonków;
   c) rozwiązanie małżeństwa z winy jednego lub obojga małżonków.

Zakończenie małżeństwa z powodu śmierci jednego z małżonków

Małżeństwo uważa się za zakończone, gdy jeden z małżonków umiera lub zostaje uznany za zmarłego na mocy orzeczenia sądu.
W przypadku uznania małżonka za zmarłego, małżeństwo uznaje się za zakończone z dniem uprawomocnienia się orzeczenia sądu lub z datą śmierci określoną w tym orzeczeniu.

Jeżeli osoba uznana za zmarłą odnajduje się, a orzeczenie sądu zostaje uchylone zgodnie z przepisami prawa Republiki Litewskiej, małżeństwo uważa się za przywrócone, pod warunkiem, że drugi małżonek nie zawarł nowego związku małżeńskiego.

Rozwód za obopólną zgodą małżonków

Małżeństwo może zostać rozwiązane za zgodą obojga małżonków, jeśli spełnione są wszystkie poniższe warunki:

1. Od zawarcia małżeństwa minął co najmniej rok;
2. Małżonkowie zawarli umowę dotyczącą skutków rozwodu, która powinna określać:
   1. Podział majątku wspólnego:
      1. Wykaz wspólnego majątku;
      2. Podstawę jego nabycia;
   2. Sposób podziału (jeśli odstępuje się od równego podziału – musi to być uzasadnione)
   3. Wzajemne obowiązki alimentacyjne małżonków (lub oświadczenie, że nie są one wymagane – w republice litewskiej po rozwodzie nie można już występować z żądaniem alimentów, nawet jeśli sytuacja się zmieni);
   4. Ustalenie miejsca zamieszkania dziecka oraz uczestnictwo drugiego małżonka w wychowaniu i kontaktach (im bardziej szczegółowo, tym lepiej);
   5. Sposób zapewnienia utrzymania dziecka – w formie świadczeń okresowych, jednorazowej kwoty lub konkretnego majątku. Jeżeli umowa rozwodowa narusza porządek publiczny lub istotnie narusza prawa małoletnich dzieci lub jednego z małżonków, sąd Republiki Litewskiej jej nie zatwierdza i zawiesza postępowanie rozwodowe do czasu przedstawienia nowej umowy. Jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dnia zawieszenia sprawy małżonkowie nie zastosują się do zaleceń sądu, wniosek o rozwód pozostaje bez rozpoznania.
3. Małżonkowie muszą być w pełni zdolni do czynności prawnych.

Wspólny wniosek o rozwód składa się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania jednego z małżonków.
Do wniosku należy dołączyć umowę o skutkach rozwodu.
Wniosek musi zawierać przyczyny, dla których zdaniem małżonków ich małżeństwo się rozpadło.

Orzeczenie sądu

Sąd orzeka rozwód, jeżeli stwierdzi, że małżeństwo faktycznie się rozpadło. Małżeństwo uważa się za rozpadłe, jeżeli małżonkowie już wspólnie nie prowadzą życia i nie ma realnych podstaw, by oczekiwać, że wrócą do wspólnego pożycia. Domniemywa się, że małżeństwo faktycznie się rozpadło, jeżeli przez okres dłuższy niż jeden rok małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego ani życia małżeńskiego.

W przypadku rozwodu za obopólną zgodą stosowana jest procedura pojednawcza. Sąd ma obowiązek podjąć działania w celu pogodzenia małżonków. Na wniosek jednego z małżonków lub z własnej inicjatywy, sąd może wyznaczyć termin nie dłuższy niż sześć miesięcy na pojednanie. W takim przypadku postępowanie rozwodowe zostaje zawieszone. Postępowanie wznawia się po upływie wyznaczonego terminu – na wniosek jednego z małżonków. Jeżeli w ciągu roku od rozpoczęcia terminu pojednawczego żaden z małżonków nie zażąda rozwodu, wniosek o rozwód pozostaje bez rozpoznania.

Rozwód na wniosek jednego z małżonków

Małżeństwo może zostać rozwiązane na wniosek jednego z małżonków, złożony do sądu rejonowego właściwego dla jego miejsca zamieszkania, jeżeli spełniony jest co najmniej jeden z poniższych warunków:

1. Małżonkowie żyją w separacji (osobno) dłużej niż jeden rok;
2. Jeden z małżonków został uznany przez sąd za całkowicie niezdolnego do czynności prawnych po zawarciu małżeństwa;
3. Jeden z małżonków został uznany przez sąd za osobę zaginioną;
4. Jeden z małżonków odbywa karę pozbawienia wolności dłużej niż jeden rok za przestępstwo nieumyślne.

W interesie małżonka niezdolnego do czynności prawnych wniosek o rozwód może złożyć jego opiekun, prokurator lub instytucja opieki i kurateli – zgodnie z przepisami obowiązującymi w Republice Litewskiej.

Wniosek o rozwód musi zawierać informacje, w jaki sposób wnioskodawca zamierza wypełnić swoje obowiązki wobec drugiego małżonka oraz wobec małoletnich dzieci.

Rozwód z winy jednego lub obojga małżonków

W takim przypadku rozwód ma charakter sankcji, ponieważ skutkuje negatywnymi konsekwencjami dla winnego małżonka:

1. Zakaz korzystania z nazwiska współmałżonka;
2. Możliwość żądania odszkodowania za szkody majątkowe i niemajątkowe. Szkody majątkowe dotyczą wyłącznie sprawy rozwodowej – odpowiedzialność ta ma charakter ograniczony. Natomiast szkody niemajątkowe nie są limitowane, lecz ocenia się je według ogólnych zasad;
3. Brak możliwości korzystania z postanowień umowy małżeńskiej, jeśli były one korzystne dla winnego małżonka;
4. Brak prawa do alimentów;
5. Możliwość żądania zwrotu darowizn przekazanych przez winnego małżonka w trakcie trwania małżeństwa – z wyjątkiem obrączki, o ile umowa małżeńska nie stanowi inaczej.

Jeśli rozwód następuje z winy obu małżonków, każde z nich może żądać zwrotu wzajemnie przekazanych nieruchomości, jeżeli od zawarcia umowy darowizny nie upłynęło więcej niż 10 lat i nieruchomość nie została przekazana osobom trzecim.

Małżonek może wystąpić o rozwód, jeżeli wspólne pożycie faktycznie rozpadło się z winy drugiego małżonka. Małżonek uznany zostaje za winnego rozkładu pożycia, jeżeli rażąco naruszył swoje obowiązki jako współmałżonek. Obowiązki te obejmują: moralne: lojalność, szacunek, troska o dobro moralne, psychiczne i duchowe współmałżonka; majątkowe: wzajemne wspieranie się finansowo, współtworzenie majątku wspólnego, zarządzanie nim i rozporządzanie za obopólną zgodą (zgodnie z litewskim prawem małżeńskim).

Domniemywa się, że do rozpadu małżeństwa doszło z winy jednego z małżonków, jeżeli został on skazany za przestępstwo umyślne, dopuścił się zdrady małżeńskiej, stosował przemoc wobec współmałżonka lub innych członków rodziny, lub opuścił rodzinę i nie interesował się nią przez okres dłuższy niż jeden rok.

Małżonek, wobec którego wniesiono pozew rozwodowy, może zakwestionować swoją winę i wskazać okoliczności świadczące o winie drugiej strony. Sąd, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, może uznać, że rozwód następuje z winy obu stron.

Małżeństwo uważa się za rozwiązane z dniem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, zgodnie z przepisami obowiązującymi w Republice Litewskiej.