Pojęcie renty
Renta – zgodnie z umową rentową, jedna strona – płatnik renty (dłużnik) zobowiązuje się bezpłatnie lub w zamian za przekazanie mu kapitału na własność okresowo wypłacać drugiej stronie – odbiorcy renty – ustaloną w umowie kwotę pieniędzy (rentę) lub w inny sposób zapewniać mu utrzymanie.
Rodzaje umów rentowych obowiązujących w Republice Litewskiej:
- renta bezterminowa,
- renta dożywotnia,
- utrzymanie dożywotnie.
Obowiązek wypłacania renty może wynikać z umowy, ustawy, orzeczenia sądu lub testamentu. Na mocy umowy rentowej odbiorca renty może zobowiązać się do przekazania płatnikowi renty własności rzeczy ruchomej lub nieruchomej albo określonej sumy pieniędzy.
Umowa może przewidywać, że renta będzie wypłacana dożywotnio, bezterminowo lub przez określony czas. Dożywotnia renta może być określona jako utrzymanie dożywotnie. W umowie można zawrzeć postanowienie, że po śmierci odbiorcy renty renta będzie wypłacana jego spadkobiercy lub innej osobie. Okres obowiązywania umowy rentowej nie może przekraczać 100 lat od dnia jej zawarcia.
Umowa rentowa na Litwie musi mieć formę aktu notarialnego. Umowa, w ramach której odbiorca renty przekazuje płatnikowi nieruchomość, może być skuteczna wobec osób trzecich wyłącznie wtedy, gdy została zarejestrowana w publicznym rejestrze zgodnie z przepisami prawa.
Jeżeli płatnik renty przeniesie przedmiot (np. nieruchomość), obowiązek wypłacania renty przechodzi na nabywcę tego przedmiotu. Innymi słowy, renta ma charakter „podążający” (ciągły), a więc obowiązek zapewniania utrzymania spoczywa na nowym właścicielu rzeczy. Poprzedni właściciel pozostaje dłużnikiem subsydiarnym (pomocniczym).
Celem umowy rentowej (na Litwie) jest zaspokojenie potrzeb rentobiorcy związanych z utrzymaniem (najczęściej są to osoby starsze, chore, nie w pełni samodzielne). Po przeniesieniu majątku rentobiorca nie ma już żadnych obowiązków, zachowuje wyłącznie prawo do otrzymywania świadczenia od płatnika renty. Oczywiste jest, że rentobiorca jest słabszą stroną stosunku prawnego, dlatego szczególnie ważne jest, aby jego interesy były odpowiednio zabezpieczone. Całość regulacji dotyczących umowy renty w Republice Litewskiej ukierunkowana jest na ochronę interesów rentobiorcy.
Litewski kodeks cywilny przewiduje następujące środki ochrony rentobiorcy:
- Jeżeli płatnik renty w istotny sposób naruszy warunki umowy, rentobiorca ma prawo żądać rozwiązania umowy i domagać się zwrotu przekazanej nieruchomości lub zapłaty jej wartości wykupu.
- Uważa się, że nieruchomość przekazana płatnikowi renty jest obciążona rentą. Oznacza to, że niezależnie od tego, komu nieruchomość zostanie później przekazana, obowiązek wypłaty renty spoczywa na nowym właścicielu.
- Nie można zająć ani skierować egzekucji do środków finansowych przeznaczonych na utrzymanie rentobiorcy.
- Ryzyko przypadkowego uszkodzenia przekazanej nieruchomości ponosi płatnik renty. W takim przypadku nie jest on zwolniony z obowiązku zapewnienia utrzymania.