Własność wspólna i jej posiadacze
Własnością wspólną jest uważany majątek, który należy jednocześnie do dwóch lub więcej właścicieli.
Takimi współwłaścicielami mogą być kilka osób fizycznych lub prawnych, te podmioty i państwo, kilka państw, tzn. współwłaścicielem może być każda osoba, która może być podmiotem stosunków prawnych dotyczących własności. Rozróżnia się współwłasność ułamkową, gdy we wspólnej własności określone są udziały każdego z właścicieli, oraz współwłasność łączną, gdy udziały nie są określone.
Cechy charakterystyczne prawa własności wspólnej:
- Kilku podmiotów – właścicieli. Mogą to być osoby fizyczne i prawne, państwo, samorządy. Podmiotów może być dwie lub więcej osób;
- Jednolity przedmiot – określona rzecz lub zbiór rzeczy. Prawo własności każdego współwłaściciela dotyczy całego przedmiotu, a nie jego fizycznej części.
Współwłasność ułamkowa jest zarządzana, użytkowana i rozporządzana za zgodą wszystkich jej uczestników. W przypadku braku porozumienia, tryb zarządzania, użytkowania i rozporządzania określa sąd na wniosek któregokolwiek z uczestników. Każdy ze współwłaścicieli we współwłasności ułamkowej, proporcjonalnie do swojego udziału, ma prawo do dochodów z majątku wspólnego, odpowiada wobec osób trzecich za zobowiązania związane z tym majątkiem oraz jest zobowiązany uczestniczyć w kosztach utrzymania, zachowania, podatkach, opłatach i innych należnościach.
Każdy uczestnik współwłasności ułamkowej ma prawo przenieść na inną osobę swój udział we współwłasności. Jeżeli udział we współwłasności jest przenoszony na osobę trzecią, inni uczestnicy współwłasności ułamkowej mają prawo pierwokupu sprzedawanego udziału po cenie, za którą jest on sprzedawany, i na tych samych warunkach, z wyjątkiem przypadków sprzedaży w drodze licytacji publicznej.
Sprzedający udział we współwłasności jest zobowiązany pisemnie powiadomić innych uczestników współwłasności ułamkowej o zamiarze sprzedaży swojego udziału osobie trzeciej oraz wskazać cenę i inne warunki sprzedaży. Gdy sprzedawany jest udział we współwłasności domu mieszkalnego lub mieszkania w budynku wielorodzinnym na Litwie, zawiadomienie odbywa się za pośrednictwem kancelarii notarialnej. Jeżeli inni uczestnicy współwłasności ułamkowej odmawiają skorzystania z prawa pierwokupu lub nie wykonają tego prawa w odniesieniu do domu mieszkalnego lub mieszkania w terminie jednego miesiąca, a w odniesieniu do innego majątku – w terminie dziesięciu dni od dnia otrzymania zawiadomienia, sprzedający ma prawo sprzedać swój udział dowolnej osobie.
Każdy uczestnik współwłasności ułamkowej ma prawo żądać wyodrębnienia z majątku wspólnego. W przypadku braku porozumienia co do sposobu wyodrębnienia, na żądanie któregokolwiek ze współwłaścicieli majątek dzielony jest fizycznie, o ile jest to możliwe bez nadmiernej szkody dla jego przeznaczenia; w przeciwnym razie współwłaściciele, którzy się wyodrębniają, otrzymują rekompensatę pieniężną.
We współwłasności łącznej udziały każdego właściciela nie są określone ani ściśle wskazane. Prawo współwłasności łącznej może powstać wyłącznie w przypadkach przewidzianych ustawą, na przykład majątek małżonków w Republice Litewskiej uznawany jest za współwłasność łączną. Małżonkowie mogą wspólnie jedynie zarządzać i korzystać z majątku, który do nich należy na zasadach współwłasności łącznej.
Odpowiedzialność współwłaścicieli i zasady zarządzania
Domniemywa się, że udziały wszystkich współwłaścicieli są równe, jeżeli inaczej nie przewiduje ustawa lub umowa o powstaniu współwłasności łącznej.
Każdy właściciel tego rodzaju własności ma prawo zawierać umowy dotyczące zarządzania i korzystania z majątku wspólnego, chyba że w zawartej między nimi umowie postanowiono inaczej. W takim jednak przypadku wymagana jest zgoda pozostałych współwłaścicieli. Jeżeli jeden ze współwłaścicieli zawiera umowę bez wymaganej zgody innych właścicieli współwłasności łącznej, umowa ta może zostać uznana za nieważną na żądanie pozostałych współwłaścicieli. Współwłaściciele mają równe prawa do dochodów przynoszonych przez wspólny przedmiot lub majątek, ponoszą odpowiedzialność wobec osób trzecich za zobowiązania związane ze wspólnym majątkiem, a także są solidarnie zobowiązani do pokrywania kosztów jego utrzymania i zachowania, podatków lub innych opłat, jeżeli umowa lub ustawa nie stanowi inaczej.