Co obejmuje spadek na Litwie: prawa, majątek i obowiązki
Spadek to przejście praw majątkowych, obowiązków oraz niektórych osobistych praw niemajątkowych zmarłego na jego spadkobierców zgodnie z ustawą lub testamentem.
Z tego przepisu Kodeksu cywilnego Republiki Litewskiej wynika, że zakres spadku obejmuje nie tylko prawa rzeczowe zmarłego, przysługujący mu majątek czy prawa własności intelektualnej, ale także zobowiązania wobec wierzycieli. Oznacza to, że przyjmując spadek, dziedziczy się nie tylko majątek, ale i długi.
Zakres odpowiedzialności za długi spadkodawcy zależy od sposobu przyjęcia spadku.
Spadkobierca, który przyjął spadek przez objęcie majątku w posiadanie lub składając oświadczenie u notariusza, odpowiada za długi spadkodawcy całym swoim majątkiem. Oznacza to, że jeśli długi zmarłego przekraczają wartość odziedziczonego majątku, spadkobierca musi je spłacić również z własnego majątku (odpowiedzialność nieograniczona).
Jeśli spadek został przyjęty przez kilku spadkobierców poprzez objęcie majątku lub złożenie oświadczenia u notariusza, odpowiadają oni solidarnie całym swoim majątkiem.
Aby uniknąć odpowiedzialności za długi spadkodawcy całym swoim majątkiem, spadek należy przyjąć na podstawie inwentarza sporządzonego przez komornika. Jeżeli choć jeden spadkobierca przyjął spadek na podstawie inwentarza, wszyscy inni również są traktowani jako przyjmujący spadek w ten sposób.
W celu przyjęcia spadku na podstawie inwentarza, spadkobierca składa wniosek do notariusza właściwego dla miejsca otwarcia spadku. Po otrzymaniu wniosku notariusz niezwłocznie wydaje wykonawczy nakaz sporządzenia inwentarza. Nakaz ten realizowany jest zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego Republiki Litewskiej. Spadkobierca musi przekazać nakaz wykonawczy komornikowi działającemu w rejonie miejsca otwarcia spadku w ciągu dwóch tygodni. Jeśli nie zrobi tego w terminie, nakaz traci ważność, a spadkobierca może wystąpić do notariusza o wydanie nowego.
Spadkobierca ma obowiązek dostarczyć dane niezbędne do sporządzenia inwentarza spadku. Jeśli po sporządzeniu inwentarza spadkobierca dowie się o majątku, prawach lub zobowiązaniach, które nie zostały w nim uwzględnione, musi niezwłocznie zwrócić się do notariusza o wydanie nowego nakazu wykonawczego celem uzupełnienia inwentarza.
W inwentarzu majątku powinny się znaleźć:
- pełna lista rzeczy wchodzących w skład spadku, z podaniem ich wartości oraz okoliczności niezbędnych do jej ustalenia;
- wszystkie znane prawa i zobowiązania majątkowe spadkodawcy, z wyszczególnieniem wierzycieli i dłużników spadkodawcy.
Warto zaznaczyć, że jeśli spadkobierca przekazując dane komornikowi sporządzającemu inwentarz majątku spadkodawcy zataja część majątku lub długów spadkodawcy, wskazuje nieistniejący dług, nie dostarcza wszystkich danych niezbędnych do sporządzenia inwentarza lub nie uzupełnia inwentarza po uzyskaniu informacji o brakujących elementach, to w takim przypadku spadkobierca odpowiada za długi spadkodawcy całym swoim majątkiem. Natomiast spadkobierca, który przyjął spadek na podstawie inwentarza sporządzonego przez komornika, odpowiada za długi tylko odziedziczonym majątkiem (odpowiedzialność ograniczona).
Prawo do żądania sporządzenia inwentarza ma również wierzyciel spadkodawcy, dla którego istotne jest poznanie dokładnej informacji o pozostawionym majątku.
Artykuł 5.53 litewskiego Kodeksu cywilnego, dotyczący przyjęcia spadku według inwentarza, nie precyzuje, czy spadkobiercy odpowiadają za długi solidarnie czy subsydiarnie – określone są jedynie granice odpowiedzialności majątkiem spadkowym. W praktyce sądowej stosuje się również art. 6.10 litewskiego Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym solidarność bierna nie jest dziedziczona – jeśli ustawa lub umowa nie stanowi inaczej, wspólna odpowiedzialność po śmierci dłużnika przekształca się w odpowiedzialność podzielną. W związku z tym spadkobiercy nie są traktowani jako solidarni dłużnicy i odpowiadają zgodnie z zasadami odpowiedzialności cząstkowej.
Inne przypadki, gdy spadkobierca odpowiada za długi tylko odziedziczonym majątkiem:
Jeśli przedmiotem dziedziczenia jest indywidualna działalność gospodarcza, gospodarstwo rolne lub gdy długi mogą przewyższać wartość spadku – spadkobierca może zwrócić się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca otwarcia spadku o ustanowienie administratora spadku lub o wszczęcie postępowania egzekucyjnego albo upadłościowego. W takim przypadku długi spadkodawcy pokrywane są wyłącznie z majątku spadkowego.
W przypadku śmierci spadkodawcy, który zobowiązany był do płacenia alimentów byłemu małżonkowi lub dzieciom, obowiązek alimentacyjny przechodzi na spadkobierców, ale tylko w zakresie, jaki umożliwia odziedziczony majątek.