Tworzenie partii politycznych i ich działalność w Republice Litewskiej
Partia polityczna to publiczna osoba prawna posiadająca własną nazwę, założona zgodnie z ustawą, której celem jest zaspokajanie politycznych interesów swoich członków, pomoc w wyrażaniu woli politycznej obywateli Republiki Litewskiej, oraz dążenie do udziału w sprawowaniu władzy państwowej i władzy samorządowej.
Obywatele Republiki Litewskiej mają prawo swobodnie zrzeszać się w partie polityczne, uczestniczyć w ich działalności oraz występować z nich. Wszystkie partie polityczne działają na terytorium Republiki Litewskiej swobodnie i niezależnie. Instytucjom państwowym i samorządowym, ich urzędnikom, innym osobom prawnym i fizycznym zabrania się ingerowania w sprawy wewnętrzne partii politycznych.
Założycielami i członkami partii politycznych mogą być wyłącznie osoby fizyczne – obywatele Republiki Litewskiej, którzy ukończyli 18 lat. Aby założyć partię polityczną w Republice Litewskiej, wymagane jest co najmniej tysiąc założycieli. Na zjeździe (zebraniu, konferencji) muszą oni przyjąć statut, program partii oraz wybrać jej organy kierownicze.
Struktura organizacyjna partii opiera się wyłącznie na zasadzie terytorialnej. Na terytorium Republiki Litewskiej nie mogą być tworzone ani działać partie polityczne i organizacje polityczne innych państw, ani ich oddziały. Zabrania się tworzenia oddziałów partii politycznych w miejscach pracy oraz prowadzenia tam działalności politycznej. Zakazane jest tworzenie i działalność partii politycznych, których dokumenty założycielskie lub programy promują lub praktykują w swojej działalności: nierówność rasową, narodowościową, religijną, społeczną i nienawiść; metody rządów autorytarnych lub totalitarnych; przemoc w przejmowaniu władzy; propagandę wojny i przemocy; naruszenia praw człowieka i wolności, porządku publicznego; inne działania sprzeczne z Konstytucją Republiki Litewskiej, ustawodawstwem oraz powszechnie uznanymi normami prawa międzynarodowego.
Partie polityczne działają zgodnie ze swoimi statutami. Statut jest dokumentem założycielskim partii. Partie rejestrowane są w Rejestrze Osób Prawnych. Zgodność danych, statutu, programu i ich zmian z wymogami prawnymi zatwierdza Ministerstwo Sprawiedliwości Republiki Litewskiej.
Partie polityczne działają na podstawie swojego statutu. Statut jest dokumentem założycielskim partii politycznej.
Statut partii politycznej musi zawierać:
- Nazwę partii politycznej;
- Formę prawną – partia polityczna;
- Siedzibę partii politycznej;
- Cele działalności partii politycznej, które powinny być jasno i szczegółowo określone, z uwzględnieniem obszarów i rodzajów działalności;
- Warunki i tryb przystąpienia do partii politycznej oraz wystąpienia lub usunięcia z niej;
- Prawa i obowiązki członków partii politycznej;
- Tryb tworzenia i likwidacji jednostek organizacyjnych partii politycznej;
- Kompetencje, częstotliwość zwoływania oraz tryb podejmowania decyzji zjazdu (walnego zebrania, konferencji) partii politycznej;
- Kolegialne organy zarządzające partii politycznej, ich kompetencje, tryb wyboru i odwoływania, okres, na jaki mogą być powołane, oraz tryb podejmowania decyzji przez te organy;
- Tryb wyboru i odwoływania przewodniczącego partii politycznej, jego kompetencje i okres, na jaki może być wybrany;
- Zasady odpowiedzialności organów zarządzających przed zjazdem (walnym zebraniem, konferencją) oraz zasady kontroli ich działalności;
- Tryb zmiany statutu i programu partii politycznej;
- Symbolikę partii politycznej, jeżeli przewiduje ona jej posiadanie;
- Zasady kontroli wykorzystania majątku i środków partii politycznej;
- Okres działalności partii politycznej, jeżeli jest on ograniczony;
- Zakończenie działalności partii politycznej.
Statut nowo powołanej partii podpisuje upoważniony przedstawiciel założycieli. W przypadku zmian statutu – podpisuje lider partii.
Partie polityczne mogą zakładać filie, przedstawicielstwa i inne jednostki strukturalne. Jednakże jednostki te nie są uznawane za osoby prawne. Filie i przedstawicielstwa działają na podstawie statutu zatwierdzonego przez partię polityczną. Partia polityczna, która założyła filię lub przedstawicielstwo, ma obowiązek w terminie 30 dni od dnia ich założenia złożyć wniosek w określonej formie o rejestrację filii lub przedstawicielstwa w rejestrze osób prawnych zgodnie z przepisami regulaminu rejestru osób prawnych.
Partia polityczna uznawana jest za założoną od momentu jej rejestracji w Rejestrze Osób Prawnych Republiki Litewskiej.