Przeniesienie prawa wierzytelności: prawa wierzyciela i ochrona dłużnika
Wierzyciel ma prawo przenieść wierzytelność na inną osobę. Może to zrobić bez zgody dłużnika, o ile nie jest to sprzeczne z przepisami prawa lub umową, albo gdy wierzytelność nie jest związana z osobą wierzyciela. Przeniesienie prawa wierzytelności nie może naruszać praw dłużnika ani pogarszać jego sytuacji zobowiązaniowej. Nabywca wierzytelności nabywa również prawa zabezpieczające wykonanie zobowiązania oraz inne prawa dodatkowe. Możliwe jest także przeniesienie przyszłej wierzytelności.
Prawo wierzytelności przechodzi na inną osobę na podstawie przepisów prawa w następujących przypadkach (na Litwie):
- w razie ogólnego przejęcia praw wierzyciela;
- gdy sąd orzeka o przeniesieniu praw wierzyciela na inną osobę, jeśli przewidują to przepisy;
- gdy poręczyciel lub zastawca (niebędący stroną zobowiązania zabezpieczonego) spełni świadczenie za dłużnika;
- gdy prawa wierzyciela przechodzą na zakład ubezpieczeń w drodze regresu, w związku ze szkodą ubezpieczeniową;
- w innych przypadkach przewidzianych przez prawo Republiki Litewskiej.
Przypadki, w których przeniesienie wierzytelności jest zabronione:
- gdy egzekucja wierzytelności jest niemożliwa;
- gdy nabywcą ma być sędzia, prokurator lub adwokat, wykonujący obowiązki służbowe w sprawie dotyczącej tej wierzytelności;
- gdy wierzytelność jest ściśle związana z osobą wierzyciela (np. obowiązek alimentacyjny, odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu lub śmierć).
Przekazanie dokumentów
Wierzyciel, który przenosi wierzytelność, zobowiązany jest przekazać nowemu wierzycielowi dokumenty potwierdzające prawo do wierzytelności oraz prawa dodatkowe, w tym prawo do odsetek.
Jeśli przenoszona wierzytelność jest zabezpieczona zastawem (hipoteką), należy dokonać odpowiedniego wpisu w rejestrze hipotek (w Republice Litewskiej). Wierzyciel pierwotny i nowy są zobowiązani do podjęcia działań w celu dokonania stosownego wpisu.
W przypadku przeniesienia wszystkich praw do wierzytelności, pierwotny wierzyciel zobowiązany jest przekazać zabezpieczony majątek nowemu wierzycielowi.
Koszty dokumentacji i przekazania ponosi nowy wierzyciel, o ile umowa nie stanowi inaczej.
W przypadku wierzytelności potwierdzonej dokumentem dłużnym na okaziciela, przeniesienie następuje poprzez przekazanie dokumentu. Dłużnik ma obowiązek spełnić świadczenie wobec osoby, która okaże dokument. W takim przypadku dłużnik nie może zgłaszać zarzutów ani sprzeciwów, poza zarzutem nieważności dokumentu.
Odpowiedzialność wierzyciela przenoszącego wierzytelność
Pierwotny wierzyciel odpowiada wobec nowego wierzyciela za nieważność przekazanego mu roszczenia, ale nie odpowiada za niewykonanie tego roszczenia przez dłużnika, chyba że pierwotny wierzyciel poręczył nowemu wierzycielowi za dłużnika.
Jeżeli prawo do roszczenia jest przenoszone nieodpłatnie, uważa się, że wierzyciel przekazujący roszczenie potwierdza, iż roszczenie istnieje i przysługuje mu, nawet jeśli takie potwierdzenie nie zostało wskazane w umowie (gwarancja ustawowa), chyba że nowy wierzyciel nabywa roszczenie na własne ryzyko lub w chwili przeniesienia roszczenia wiedział albo powinien był wiedzieć o jego niepewnym charakterze.
Jeżeli prawo do roszczenia jest przenoszone odpłatnie, pierwotny wierzyciel odpowiada wyłącznie za niewypłacalność dłużnika istniejącą w chwili przeniesienia oraz tylko do wysokości kwoty otrzymanej za przeniesienie.
Przeniesienie długu
Osoba trzecia może, na podstawie umowy z wierzycielem, przejąć obowiązki i prawa dłużnika. Dłużnik może przenieść swoje zobowiązanie na inną osobę tylko wtedy, gdy wierzyciel wyrazi na to zgodę. Zgoda może zostać udzielona dopiero po tym, jak dłużnik i przejmujący dług poinformują wierzyciela o planowanym przeniesieniu zobowiązania. Dopóki taka zgoda nie zostanie udzielona, strony mogą zmieniać lub rozwiązać umowę. Po uzyskaniu zgody wierzyciela umowa między pierwotnym a nowym dłużnikiem nie może już być zmieniona.
Jeżeli wierzyciel nie wyrazi zgody na przeniesienie długu, uznaje się, że zobowiązanie nie zostało przeniesione. Jeżeli dłużnik i przejmujący dług wyznaczą wierzycielowi termin na wyrażenie zgody, to zgoda może być udzielona w tym terminie. Jeśli w wyznaczonym terminie zgoda nie zostanie udzielona, uważa się, że wierzyciel nie wyraził zgody na przeniesienie długu. Dopóki wierzyciel nie wyrazi zgody ani sprzeciwu, osoba przejmująca dług odpowiada wobec dłużnika za wykonanie zobowiązania wobec wierzyciela.
Umowa o przejęcie długu musi być zawarta na piśmie. Nowy dłużnik ma prawo podnosić wobec wierzyciela wszelkie zarzuty wynikające ze stosunku zobowiązaniowego między wierzycielem a pierwotnym dłużnikiem. Jednak nowy dłużnik nie może żądać potrącenia roszczenia przysługującego pierwotnemu dłużnikowi. Nowy dłużnik nie może również podnosić zarzutów wobec wierzyciela opartych na stosunkach między nim a pierwotnym dłużnikiem, które były podstawą przejęcia długu.