Majątek małżonków na Litwie
W Republice Litewskiej istnieją dwa prawne reżimy majątkowe małżonków: ustawowy reżim majątkowy małżonków; umowny reżim majątkowy małżonków.
Istota ustawowego reżimu majątkowego małżonków
Ustawowy reżim majątkowy oznacza, że majątek nabyty przez małżonków po zawarciu małżeństwa staje się ich wspólną współwłasnością łączną. Majątek małżonków pozostaje wspólną współwłasnością łączną, dopóki nie zostanie podzielony albo dopóki to prawo nie wygaśnie w inny sposób.
Wspólna współwłasność łączna oznacza, że udziały małżonków w majątku nie są określone, co oznacza, że oboje małżonkowie mają równe prawa do zarządzania, korzystania i rozporządzania tym majątkiem.
Za wspólną współwłasność łączną uważa się:
- majątek nabyty po zawarciu małżeństwa przez oboje lub jednego z małżonków;
- dochody i korzyści uzyskane z majątku osobistego małżonka;
- dochody z działalności wspólnej małżonków lub jednego z nich (z wyłączeniem środków niezbędnych do działalności zawodowej małżonka);
- przedsiębiorstwo i dochody z działalności gospodarczej, jeżeli działalność została rozpoczęta po zawarciu małżeństwa; w przypadku gdy przedsiębiorstwo przed zawarciem małżeństwa należało do jednego z małżonków – wspólnym majątkiem stają się dochody oraz wzrost wartości przedsiębiorstwa;
- Dochody uzyskane po zawarciu małżeństwa przez małżonków lub jednego z nich z pracy zarobkowej lub działalności intelektualnej, dywidendy, a także emerytury, zasiłki i inne świadczenia, z wyjątkiem świadczeń o określonym przeznaczeniu (odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu, odszkodowania za krzywdę niemajątkową, otrzymana celowa pomoc materialna przeznaczona tylko dla jednego z małżonków itp.), są uznawane za wspólność majątkową małżeńską. Za wspólność majątkową małżeńską uznaje się również dochody każdego z małżonków uzyskane z pracy zarobkowej (wynagrodzenie) lub działalności intelektualnej (wynagrodzenie na podstawie umowy licencyjnej, honorarium autorskie itp.), dywidendy, emerytury, zasiłki oraz inne świadczenia, z wyjątkiem świadczeń o określonym przeznaczeniu.
W ustawowym reżimie prawnym majątku małżonków określono, czym jest majątek osobisty małżonka:
Za osobisty majątek małżonków uważa się:
- majątek nabyty przed zawarciem małżeństwa;
- majątek otrzymany w darowiźnie lub spadku po zawarciu małżeństwa, jeżeli nie wskazano, że ma stać się wspólną własnością;
- przedmioty osobistego użytku (np. odzież, obuwie, narzędzia zawodowe);
- prawa własności intelektualnej i przemysłowej – z wyłączeniem dochodów z nich;
- środki i przedmioty niezbędne do indywidualnej działalności gospodarczej jednego małżonka;
- środki pieniężne otrzymane przez jednego z małżonków jako odszkodowanie lub inna rekompensata za szkodę wyrządzoną wskutek uszkodzenia zdrowia oraz za krzywdę niemajątkową, celowa pomoc materialna oraz inne świadczenia, które są ściśle związane wyłącznie z osobą małżonka, który je otrzymał, a także prawa, których nie można przenieść na inne osoby;
- majątek nabyty przez małżonka za środki osobiste lub za środki uzyskane ze zbycia majątku będącego jego własnością osobistą, jeżeli w momencie nabycia wyraźnie zaznaczono wolę małżonka, aby ten majątek stanowił jego własność osobistą.
Małżonkowie wspólnie korzystają, zarządzają i rozporządzają majątkiem będącym ich wspólną własnością. Domniemywa się, że małżonek dokonuje czynności prawnej za zgodą drugiego małżonka.
Małżonkowie mają prawo wyboru prawnego reżimu majątkowego, to prawo mogą zrealizować poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, która jest definiowana jako:
Umowa majątkowa małżeńska to porozumienie małżonków określające ich prawa i obowiązki majątkowe w czasie trwania małżeństwa, a także po jego rozwiązaniu lub w przypadku separacji.
Małżonkowie, zawierając taką umowę, mają prawo wybrać najdogodniejszy dla siebie typ umownego reżimu majątkowego:
- majątek nabyty zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w jego trakcie, pozostaje osobistą własnością każdego z małżonków;
- majątek nabyty przed ślubem, który stanowił osobistą własność każdego z małżonków, po zawarciu małżeństwa staje się ich wspólną własnością;
- majątek nabyty po ślubie staje się współwłasnością w częściach ułamkowych (wspólnota udziałowa).
Małżonkowie mogą również określić inne wzajemne stosunki majątkowe w umowie majątkowej. Warto podkreślić, że mogą oni wybrać jeden z wymienionych reżimów majątkowych dla całego majątku, dla jego części, lub tylko dla konkretnych przedmiotów.
W Republice Litewskiej małżonkowie mogą wybrać reżim majątkowy jedynie w granicach przewidzianych przez prawo – nie mogą ustalać umową reżimu, który nie został przewidziany w przepisach.
Za nieważne uznaje się postanowienia umowy majątkowej, które: są sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub porządkiem publicznym; dotyczą osobistych, niemajątkowych relacji między małżonkami; regulują lub zmieniają prawa i obowiązki małżonków wobec ich dzieci; ograniczają lub odbierają któremukolwiek z małżonków prawo do alimentów itp.