Apelacja
Apelacja to wystąpienie zainteresowanego podmiotu do sądu apelacyjnego z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie nieprawomocnego orzeczenia (wyroku, postanowienia) sądu pierwszej instancji i jego uchylenie lub zmianę z powodu popełnionych przez sąd błędów faktycznych i prawnych.
W Republice Litewskiej sprawy w trybie apelacyjnym rozpatrywane są wyłącznie na podstawie apelacji. Apelacja to środek odwoławczy wniesiony zgodnie z ustawą od nieprawomocnego wyroku lub postanowienia wydanego przez sąd pierwszej instancji.
Prawo do wniesienia apelacji mają uczestnicy postępowania lub prokurator. Złożenie apelacji wstrzymuje uprawomocnienie się zaskarżonego wyroku lub postanowienia.
Sprawy w trybie apelacyjnym od wyroków, orzeczeń i postanowień sądów rejonowych rozpatrują sądy okręgowe. Natomiast Litewski Sąd Apelacyjny (Lietuvos apeliacinis teismas) jest jedynym sądem, który rozpatruje w trybie apelacyjnym sprawy od orzeczeń sądów okręgowych.
Apelacje od nieprawomocnego wyroku mogą wnosić z dowolnych podstaw i motywów: prokurator, oskarżyciel prywatny, skazany, jego obrońca i przedstawiciel ustawowy, pokrzywdzony i jego przedstawiciel.
Uniewinniony, jego obrońca i przedstawiciel ustawowy mogą wnosić apelacje tylko w zakresie motywów i podstaw uniewinnienia.
Powód cywilny, pozwany cywilny oraz ich przedstawiciele mają prawo wnosić apelacje w części wyroku dotyczącej powództwa cywilnego.
Obrońcy skazanego lub uniewinnionego mogą wnieść apelację tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się to pisemnie wyrażonej woli skazanego lub uniewinnionego.
W przypadku osoby, która z powodu niedorozwoju fizycznego lub psychicznego nie może samodzielnie korzystać z prawa do obrony, a także nieletniego skazanego lub uniewinnionego, obrońca może złożyć apelację niezależnie od woli tej osoby.
Obrońca, który nie uczestniczył w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, może złożyć apelację, jeżeli skazany lub uniewinniony wyrazi taką wolę na piśmie, a umowa jest sporządzona zgodnie z ustawą o adwokaturze Republiki Litewskiej.
Apelację wnosi się do sądu apelacyjnego za pośrednictwem sądu pierwszej instancji, który wydał wyrok.
Apelację od wyroku można wnieść w terminie dwudziestu dni od dnia ogłoszenia wyroku.
Treść apelacji
Apelacja od nieprawomocnego wyroku sądu musi być złożona na piśmie i podpisana przez apelującego. W apelacji powinno znaleźć się:
- nazwa sądu apelacyjnego;
- sprawa, której dotyczy apelacja;
- istota zaskarżonej części wyroku;
- podstawy i motywy apelacji;
- żądania apelującego.
Skarga kasacyjna na Litwie
Skarga kasacyjna to środek zaskarżenia wnoszony zgodnie z przepisami ustawowymi od prawomocnego wyroku lub postanowienia sądu. Skargi kasacyjne mogą być składane wyłącznie w formie pisemnej.
Prawo do wniesienia skargi kasacyjnej od prawomocnego wyroku lub postanowienia sądu na Litwie mają: prokurator, pokrzywdzony, jego przedstawiciel, skazany, jego obrońca i przedstawiciel ustawowy, a także uniewinniony oraz jego obrońca i przedstawiciel ustawowy. W sprawach dotyczących przestępstw popełnionych przez osoby prawne, prawo do wniesienia kasacji przysługuje przedstawicielowi osoby prawnej.
Prawomocne postanowienie dotyczące zastosowania przymusowego środka leczniczego może zostać zaskarżone kasacyjnie przez osobę, której sprawa była rozpatrywana, a także jej przedstawiciela ustawowego, członków rodziny lub bliskich krewnych. Powód cywilny, pozwany cywilny oraz ich przedstawiciele mogą wnieść kasację wyłącznie, jeśli jednocześnie są uczestnikami postępowania.
Kasacyjne skargi mają prawo wnosić Prokurator Generalny oraz jego zastępcy. Prawo to przysługuje również naczelnikom prokuratur okręgowych i ich zastępcom. Prokurator Generalny Republiki Litewskiej oraz jego zastępcy mogą wnosić kasacyjne skargi od wyroków lub postanowień wydanych przez sądy rejonowe lub okręgowe, które podlegają zaskarżeniu w trybie kasacyjnym. Mogą oni również skarżyć wyroki lub postanowienia Litewskiego Sądu Apelacyjnego. Naczelnicy prokuratur okręgowych i ich zastępcy mogą wnosić skargi od wyroków lub postanowień wydanych przez sąd okręgowy lub przez sądy rejonowe działające na terenie danego okręgu.
Obrońca skazanego lub uniewinnionego może wnieść kasację tylko wtedy, gdy nie jest to sprzeczne z pisemnie wyrażoną wolą skazanego lub uniewinnionego. W przypadku osób niezdolnych do samodzielnego korzystania z prawa do obrony (np. z powodu chorób psychicznych lub fizycznych), jak również niepełnoletnich skazanych lub uniewinnionych, obrońcy mogą składać skargi kasacyjne niezależnie od ich woli.
Skarga kasacyjna powinna zawierać:
- nazwa sądu kasacyjnego (Litewski Sąd Najwyższy);
- procesowa pozycja osoby składającej kasacyjną skargę, imię, nazwisko, miejsce zamieszkania, stałego pobytu lub inne miejsce;
- tytuł dokumentu – skarga kasacyjna;
- sprawa, której dotyczy skarga (nazwa sądu pierwszej instancji, który wydał wyrok lub postanowienie, oraz data wydania orzeczenia, imię i nazwisko oskarżonego; istota wyroku lub postanowienia (treść części rozstrzygającej)) (dane te muszą być wskazane niezależnie od tego, czy orzeczenie sądu pierwszej instancji jest zaskarżane, czy nie);
- nazwa sądu apelacyjnego, data wydania orzeczenia oraz istota orzeczenia sądu apelacyjnego (jeśli wyrok lub postanowienie sądu pierwszej instancji zostały zaskarżone w trybie apelacyjnym);
- podstawy i motywy zaskarżenia wyroku lub postanowienia;
- wniosek kasatora.
Skarga musi być podpisana przez składającego ją kasatora
Prawomocny wyrok lub postanowienie podlega zaskarżeniu i sprawa jest rozpatrywana w trybie kasacyjnym, jeżeli:
- niewłaściwie zastosowano przepis prawa karnego (np. gdy niewłaściwie zastosowano normy części ogólnej Kodeksu karnego Republiki Litewskiej, a także gdy czyn przestępczy został zakwalifikowany niezgodnie z odpowiednimi artykułami, częściami lub punktami Kodeksu karnego, które powinny były zostać zastosowane);
- doszło do istotnych naruszeń Kodeksu postępowania karnego (np. takich, które ograniczyły prawa oskarżonego zagwarantowane ustawą lub uniemożliwiły sądowi dokładne i bezstronne rozpatrzenie sprawy oraz wydanie sprawiedliwego wyroku lub postanowienia).
Zaskarżenie postanowień sądów niższej instancji do sądów wyższych
Uczestnicy postępowania sądowego mają prawo wnosić zażalenia do sądu wyższej instancji na postanowienie sądu niższej instancji, jeżeli uważają, że tym postanowieniem naruszono ich prawa i uzasadnione interesy. Zażalenia mogą składać również inni uczestnicy postępowania, a także osoby nieuczestniczące w sprawie, wobec których zastosowano środki przymusu przewidziane w Kodeksie postępowania karnego (grzywna, areszt).
Skarga na postanowienie sądu rejonowego składana jest do sądu okręgowego, a na postanowienie sądu okręgowego – do Litewskiego Sądu Apelacyjnego w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia postanowienia. Skargę wnosi się za pośrednictwem sądu, który wydał postanowienie. Sąd ten przekazuje skargę wraz z aktami sprawy sądowi wyższemu w ciągu trzech dni.
Postanowienia sądów okręgowych i Litewskiego Sądu Apelacyjnego w tych sprawach są ostateczne i nie podlegają dalszemu zaskarżeniu.